Đề cương ôn tập học phần "Môi trường và phát triển" học kỳ II, năm học 2009-2010 dành cho các nhóm tín chỉ trường Đại học Khoa học Huế.

Đề cương ôn tập học phần "Môi trường và phát triển" học kỳ II, năm học 2009-2010 dành cho các nhóm tín chỉ trường Đại học Khoa học Huế.
1. Khái niệm môi trường và các chức năng cơ bản của môi trường
2. Mối quan hệ giữa môi trường và phát triển
3. Tác động của sự gia tăng dân số đến tài nguyên và môi trường
4. Tác động của du lịch đến môi trường
5. Các vấn đề môi trường liên quan đến đô thị hoá và công nghiệp hoá  
6. Mối quan hệ giữa nghèo đói và môi trường
7. Tác động của ô nhiễm không khí tới thời tiết khí hậu và các quá trình trong khí quyển
8. Khái niệm, nguồn gốc, tác nhân và nguyên nhân ô nhiễm nước   
9. Các vấn đề về tài nguyên nước toàn cầu
10. Các nguyên nhân dẫn đến suy thoái tài nguyên đất và chiến lược bảo vệ đất cho cuộc sống bền vững
11. Vai trò của rừng trong bảo vệ môi trường và các nguyên nhân gây suy thoái rừng ở Việt Nam
12. Các dạng năng lượng sạch và các giải pháp về năng lượng của loài người   
13. Giá trị của đa dạng sinh học và nguyên nhân gây suy thoái đa dạng sinh học toàn cầu
14. Nguyên nhân và hậu quả của ấm lên toàn cầu   
15. Các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDGs) của Liên Hiệp Quốc  
16. Nguyên nhân ô nhiễm và suy thoái môi trường ở Việt Nam
Câu 1:
Môi trường có thể hiểu theo nghĩa rộng hoặc nghĩa hẹp:
Theo nghĩa rộng, môi trường là tất cả những gì bào quanh à có ảnh hưởng đến một vật thể hay sự kiện.
Theo nghĩa hẹp (gắn liền với con người à sinh vật), môi trường là tất ca những yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, tồn tại, phát triển của con người và sinh vật
Các chức năng của môi trường
Là không gian sinh sống cho con người và sinh vật
Là nới chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người
Là nơi chưas đựng các phế thải do con người tạo ra trong cuộc sống và sản xuất
Làm giảm nhẹ tác động có hại của thiên nhiên lên đời sống con người và sinh vật
Lưu trữ và cung cấp các thong tin cho con người.
Câu 2:
Khái niện môi trường và phát triển:
- Môi trường là là tất ca những yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, tồn tại, phát triển của con người và sinh vật
- Phát triển là từ viết tắt của các phát triển kinh tế xã hội. Phát triển là quá trình nâng cao điều kiện sống về vật chất và tinh thần cho con người bằng hoạt động tạo ra của cải vật chất, cải tiến quan hệ xã hội, nâng cao cất lượng văn hoá. Phát triển là xua thế chung của từng cá nhân a cả loài người trong quá trình sống.
Phát triển và môi trường có mối quan hệ mật thiết với nhau: Môi trường có một vị trí đặc biệt đối với con người và phát triển, môi trường là địa bàn và là đối tượng của sự phát triển. Tài nguyên và môi trường là đầu và của mọi nền kinh tế, mọi quá trình phát triển.
Sự bất ổn về môi trường, sự cạn kiêt các nguồn tài nguyên tất yếu sẽ dẫn đến suy thoái một nền văn minh, của một quá trình phát triển.
Còn phát triển là nguyên nhân tạo nên các biến đổi đối với môi trường, thể hiện tác động hai chiều:
Câu 3: Tác động của môi trường của sự gia tăng dân số.
Công thức Ehrlich & Holdren I = P x C x E (I: Tác động MT; P: Dân số; C: Mức tiêu thụ tài nguyên trên đầu người; E: Hậu quả môi trường trên đơn vị tài nguyên tiêu thụ)
Tác động của sự gia tăng dân số tới môi trường biểu hiện ở các khía cạnh liên quan đến các chức năng của môi trường:
- Tạo sức ép về không gian sống
- Tạo sức ép về tài nguyên do khai thác quá mức
- Tạo ra quá nhiều rác thải tập trung vượt quá khả năng tự phân giải của môi trường
- Làm suy giảm khả năng của môi trường trong hạn chế thiên tai, sự cố; thậm chí gia tăng biến cố.
- Tại các khu đô thị, ô nhiểm trâm trọng kéo theo các vấn đề xã hội…
Câu 4:
Tác động của du lịch tới môi trường
a. Tác động tích cực
- Bảo tồn thiên nhiên
- Tăng cường chất lượng MT
- Đề cao MT
- Cải thiện cơ sở hạ tầng
- Tăng cường hiểu biết về MT của cộng đồng địa phương
b. Tác động tiêu cực
- Ảnh hưởng tới tài nguyên thiên nhiên
- Ảnh hưởng tới nhu cầu và chất lượng nước
- Làm giảm tính đa dạn sinh học.
- Ảnh hưởng đến văn hóa xã hội của cộng đồng
- Nước thải
- Rác thải

Câu 5 Các vấn đề môi trường liên quan tới đô thị hóa và công nghiệp hóa:
• Sự suy giảm chất lượng môi trường đô thị
- Gia tăng sự ô nhiễm do rác thải, bụi, tiếng ồn…
- Gia tăng ô nhiễm nguồn nước mặt, nước ngầm…
- Bùn nổ chất thải rắn trong sinh thoạt và công nghiệp, dẫn tới những bất cập trong thu gom, xử lý. Góp phần ô nhiễm nước, không khí và phá tán bệnh dịch
- Sử dụng đất đai chưa hợp lý.
• Các vấn đề xã hội kéo theo
- Thiếu nhà ở, gia tăng khu nhà ổ chuột
- Tăng tỷ lệ người nghèo
- Lan tràn dịch bệnh do thiếu vệ sinh
- Các tệ nạn xã hội
• Xu hướng đô thị sinh thái và khu công nghiệp sinh thái
+ Đô thị sinh thái: Là đô thị đảm bảo sự cân bằng với nhiên nhiên.
4 Nguyên tắc xây dựng đô thị sinh thái
- Xâm phạm ít đến môi trường
- Đa dạng hóa sử dụng đât, chức năng đô thị và các hoạt động khác của con người
- Trong điều kiện có thể, cố gắng cho hệ thống đô thị khép kín và tự cân bằng
- Giữ cho sự phát triển dan số và tiên năng môi trường được cân bằng tói ưu
Yêu cầu của một đô thị hóa
- Có mật độ cây xanh cao và có hệ thống rừng phòng hộ bao quanh
- Cố gắng tạo và bảo tồn đa dạng sinh học để giữ cân bằng sinh thái
- Cung cấp đủ nước cho sinh hoạt và sản xuất
- Nước thải chỉ được thải vào môi trường khi qua xử lý
- Hệ thống giao thông đảm bảo tiêu chuẩn đường và mật độ; các phương tiện không gây tiếng ồn xả khí thải quá mức cho phép
- Bảo vệ đất không ô nhiễm và thoái hóa; sử dụng hợp lý
- Đảm bảo mật độ dân số hợp lý phù hợp lực tải của đô thị
- Diện tích mătj nước cân đối
- Có bãi rác hợp vệ sinh, công nghệ xử lý rác khoa học…
+ Khu công nghiệp sinh thái
Chất thải của một sinh vật này trở thành nguồn thức anh của sinh vật khác
Các đặc trung:
- Hệ thống sản xuất tuần hoàn
- Hàng hóa thiết kế để tái sử dụng và ái chế
- Hiệu quả xử dụng nước và năng lượng cao; sử dụng nguồn năng lương tái tạo.
Câu 6: Nghèo đói và môi trường
- Nghèo đói là các cộng đồng nghèo đói phụ thuộc và lượng tài nguyên mỏng manh của địa phương và trở nên dễ bị tổn thương do những biến động của thiên nhiên và xã hội
- Nghèo đói là cho thiếu vốn đầu tư cho sản xuất, cho cơ sở hạ tầng, cho văn hóa giáo dục và cho các dự án cải tạo môi trường
- Nghèo đói là gia tăng tốc độ khai thác tài nguyên thiên nhiên theo hướng quá mực, khai thác hủy diệt
- Nghèo đói là mảnh đất xây dựng mô hình kinh thế chỉ tập trunh tăng trưởng và xây dựng mô hình xã hội tiêu thụ
- Góp phần bùng nổ dân số
Biện pháp
- Tăng trưởng kinh tế gắn với bảo vệ môi trường
- Làm cho nhóm các địa phương và phụ nữ có thêm trách nhiệm và thêm nguồn tài nguyên
- Nâng cao giáo dục, khuyến khích nhân dân địa phương tham gia bảo vệ và quản lý tài nguyên
- Kế hoạch hóa gia đình
- Hỗ trợ tài chính
Câu 8 Ô nhiễm môi trường nước
Khái niệm: Ô nhiễm nước là sự thay đổi thành phần và tính chất của nước, có hại cho hoạt động sống của con người và sinh vật, do sự có mặt của các nhân tố vượt mức cho phép
Các dạng ô nhiễm nước:
+ Tùy bản chất tác nhân, phân biệt: ô nhiễm chất vô cơ, ô nhiễm chất hữu cơ, ô nhiễm vi sinh vật, ô nhiễm nhiệt, ô nhiễm chất rắn lơ lửng, ô nhiễm phóng xạ…
+ Theo đối tượng bị ô nhiễm, phân biêt: ô nhiễm sông, ô nhiễm hô, ô nhiễm biển, ô nhiễm nguồn nước mặt, nước ngầm…
Nguồn ô nhiễm:
- Nguồn tự nhiên hay nhân tạo
• Tự nhiên: nhiễm mặn, nhiễm phèn, thối rữa xác động vật…
• Nhân tạo: nước thải từ khu dân cư, nước thải công nghiệp
Tác nhân gây ô nhiễm
- Các chất hữu cơ dễ bị phân hủy sinh học( đường, protein…)
- Các chất hữu cơ bền ( thuốc trừ sâu DDT, dioxin…)
- Dầu mỡ
- Các chất vô cơ ( muốn amoni, nitric, nitrat, phosphat..)
- Các kim loại nặng (Pb, Cu, Hg, As…)
- Các chất phóng xạ
- Các sinh vật gây bệnh
- Các chất rắn
- Các khí hòa tan( H2S, NH3)

Câu 9: Các vấn đề về nguyên nước toàn cầu.
- Phân bố không đồng đều giữa các vùng, các quốc gia: Tại hoang mạc lượng mưa <120mm Tại các rừng nhiệt đới trên 2000mm
- Nguy cơ thiếu nước do khai thác ngày càng nhiều tài nguyên nước phục vụ cho sinh hoạt và sản xuất.
- Nguy cơ thiếu nước sạch do ô nhiễm.
- Liên hợp quốc tổ chức các chương trình nước sạch. 1980 khởi xướng “ thập kỷ quốc tế cung cấp nước uống và vệ sinh 1980-1990” tốn 300 tỷ USD. 2005 “ nước cho cuộc sống” (2005 – 1015) dự tính 11.3 tỷ USD/ năm.
Câu 10: Nguyên nhân suy thoái tài nguyên đất
- Thảm thực vật bị che phủ hoặc phá hoại
- Khí hậu, thời tiết thay đổi (hiệu ứng nhà kính là nước biển dâng, lấn đất)
- Ô nhiễm do sinh hoạt và sản xuất
- Canh tác không bền vững (sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu…)
Chiến lược bảo vệ đất cho cs bền vững
- Bảo vệ những vùng đất tốt nhất cho nông nghiệp
- Cải thiện việc bảo vệ đất và nước
- Giảm nhẹ tác động của trồng trọt lên đất đã bạc màu
- Khuyến khích biện pháp sản xuât kết hợp chăn nuôi
- Hạn chế sử dụng hóa chất trong nông nghiệp
- Đẩy mạnh biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM)
Câu 11: Vai trò của rừng
- Về mặt sinh thái:
+ Điều hòa khí hậu: rừng ảnh hưởng tới nhiệt độ, độ ẩm, thành phần khí quyển, giảm tiếng ồnm cân băng O2 và CO2
+ Đa dạng, nguồn gen:
- Về bảo vệ môi trường:
+ Hấp thụ CO2
+ Bảo vệ nguồn nước, chống sói mòn
+ Thảm mục rừng là kho chứa các chất dinh dương khoáng, mùn, ảnh hưởng tới độ phì của đất. Nơi cư trú và cung cấp dưỡng chất cho sinh vật phát triển và có ảnh hưởng tới quá trình sảy ra trong đất
- Về cung cấp tài nguyên
+ Lương thưc, thực phẩm
+ Nguyên liệu
+ Dược liệu
Căn cứ theo vai trò người ta chia: Rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và rừng sản xuất. Theo độ giàu nghèo người ta chia: Rừng giàu (trữ lượng gỗ trên 150m3/ha) Rừng trung bình (trữ lượng gỗ từ 80-150 m3/ha) Rừng nghèo(trữ lượng gỗ dưới 80m3/ha)
Nguyên nhân suy thoái rừng ở Việt Nam là do nạn du canh, du cư, phá rừng đốt rẫy làm nông nghiệp, trồng cây xuất khẩu, lấy gỗ củi, mở mang đô thị, làm giao thông, khai thác mỏ… Hậu quả hai cuộc chiến tranh. Ngoài ra con sức ép dân số nhu cầu đời sống về lương thực, thực phẩm, năng lượng, gỗ…
Câu 12: Các giải pháp về năng lượng của con người
Các giải pháp về năng lượng của con người hướng tới một số mục tiêu cơ bản sau
- Duy trì lâu dài các nguồn năng lượng trên trái đất
- Hạn chế tốt đa tác hại tới môi trường trong khai thác và sử dụng
- Hạn chế sử dụng các nguồn năng lượng
- Thay đổi cơ cấu tiêu thụ năng lươngg, giảm mức tiêu thụ năng lượng hóa thạch
- Tăng giá năng lượng để giảm sự lãng phí
- Tăng cường đầu tư, nghiên cứu các nguồn tài nguyên mới, năng lượng tái sinh theo hướng hai giá thành cho chúng cạnh tranh với năng lượng truyền thống
- Nghiên cứu các qui trình sản xuất, thiết bị sản xuất để tiết kiệm năng lượng
Câu 13: Giá trị của đa dạng sinh học:
- Giá trị kinh tế trực tiếp:
+ Giá trị tiêu thụ
+ Giá trị sử dụng cho sản xuất
- Giá trị kinh tế gián tiếp
+ Khả năng sản xuất của hệ sinh thái
+ Điều hòa khí hậu
+Phân hủy các chất thải
+ Những mối quan hệ giữa các loài
+Nghỉ ngơi, du lịch sinh thái
+Giá trị giáo dục và khoa học
+ Quan trắc môi trường
Nguyền nhân suy thoái đa dạng sinh học thế giới
Nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng tới sự đa dạng sinh học là do các hoạt động của con người như phá hủy, chia cách, làm suy thoái môi trường sống; khai thác quá mức các loài sinh vật; du nhập loài lai và biến đổi khí hậu
- Phá hủy nới cư trú
- Nơi cư trú bị chia cắt nhỏ lẻ
- Nơi cư trú bị phá hủy và ô nhiễm
- Khai thác quá mức
- Sự du nhập loài ngoại lai
- Sự thay đổi khí hậu toàn cầu
Câu 14: Nguyên nhân ấm lên toàn cầu
- Do sự gia tăng nồng độ các khí nhà kính trong khí quyển:
- Suy giảm diện tích rừng do khai thác quá mức
Hậu quả: Làm biến đổi khí hậu, gia tăng mực nước biển -> làm nhiễm mặn các vùng đất, ảnh hưởng tới hệ sinh thái, khu vực sống cua con người và sinh vật…
Câu 15: Tháng 9/2000 các nhà lãnh đạo toàn thế giới tuyên bố mục tiêu Thiên niên kỷ (MDGs)
Mục tiêu 1 Xóa bỏ nghèo khổ và thiếu đói
Mục tiêu 2 Đạt phổ cập tiểu học
Mục tiêu 3 Tăng cường bình đẳng nam nữ và nâng cao vị thế phụ nữ
Mục tiêu 4 giả tỉ lệ tử vong trẻ em
Mục tiêu 5 phòng chống HIV/AIDS, sốt rét và các bệnh khác
Mục tiêu 6 Đảm bảo bền vững môi trường
Chỉ tiêu 9 Lồng ghép các nguyên tắc phát triển bền vững vào trong chính sách và chương trình quốc gia và đẩy lùi tổn thất về tài nguyên môi trường
Chỉ tiêu 10 Đến năm 2015, giảm một nửa tỷ lệ người không được tiếp cận nước an toàn và vệ sinh
Chỉ tiêu 11 Đên năm 2020, đạt được những tiến bộ đáng kể về cuộc sống của ít nhất 100 triệu người đang sống trong các khu nhà ổ chuột
Mục tiêu 8 Phát triển quan hệ dối tác toàn cầu vì phát triển
Câu 16: Các nguyên nhân ô nhiễm và suy thoái môi trường ở việt nam:
- Hậu quả chiến tranh: hợp chất clo, dioxin và các kim loại nặng
- Các hoạt động kinh tế: phát triển công nghiệp theo chiều rộng, máy móc thô sơ, lạc hậu sinh nhiều chất thải
- Sự thiếu thông tin và hiểu biết: không có trình độ chuyên môn và hiểu biết về môi trường để vạch ra chính sách đúng đắn
- Quan lý môi trường yếu kém: đội ngũ chuyên gia non kém, bộ máy chưa đồng bộ, yếu kém, trì trệ, phương tiện công cụ thiếu thốn
- Quá trình mở cửa thiếu hợp lý: nhận chuyên giao công nghệ cũ, tiếm ẩn khả năng ô nhiễm. nhập các nguồn gen không an toàn
- Tình hình phát triển kinh tế: nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu, công nghiệp lạc hâu, dân số tăng nhanh, nguồn tài nguyên hạn chế. Chính sách và ngân sách cho môi trường còn hạn chế